Herdenkingsstenen pad
7. Scheltemalaan 3
hier woonde EMMA VAN DILLEWIJN
vermoord in Ravensbrück op 06-03-1945
Emma van Dillewijn is geboren op 2 november 1900 te Rostock. Zij is ongehuwd en werkt als inspectrice pleegzorg voor Maatschappij Zandbergen in Amersfoort. Op de Scheltemalaan waar zij woont, zijn dan de kindertehuizen Korhoen en Zandwijk en in de buurt Treekerbergje en het Ortthuis. Thuis bij Zandbergen zijn ook de drie jongeren Erich Julius Weil, Cornelia Maria Klein en Hans Gerd Angress. Erich en Hans zoeken onderdak bij Zandbergen na hun vlucht uit Duitsland en Cornelia komt in het kindertehuis terecht vanwege haar thuissituatie.
Foto door Monique Zwart
Aan de Paradijsweg wordt ook nog Huize Ingeborg in gebruik genomen als kindertehuis. Emma bezoekt pleeggezinnen in het land en heeft hierdoor een groot netwerk om kinderen en onderduikers onder te brengen. De kindertehuizen raken vol, joodse kinderen krijgen een schuilnaam, tehuizen worden gevorderd en directeur Mulock Houwer wordt wegens verzetsactiviteiten in september 1942 gearresteerd en naar Natzweiler gedeporteerd. Emma is een waardevolle kracht voor de organisatie en een grote steun voor mevrouw Mulock Houwer, die na de arrestatie van haar man de dagelijkse leiding overneemt.
Oorlogsdagboek Zandbergen
In 1944 krijgen de politiefunctionarissen en NSB’ers Cabalt en Beumer de opdracht tot huiszoeking op adres Scheltemalaan 3. Uit het oorlogsdagboek van Zandbergen: “8 Maart 1944 Arrestatie Emmy van Dillewijn; bombardement Soesterberg. Inbeslagneming stal en kantoortje van de baas.”
Verborgen in een kast
Emma wordt gearresteerd wegens het verbergen van zeven joodse onderduikers. Beneden in huis treffen ze twee joodse dames aan die zich verborgen hielden in een kast en boven nog vijf joden. Hun namen: Johanna Maria Catharina van Westerborg, Naatje Polak, Margot Kilinski, Dina Hooremans-Engers, het echtpaar Betje en Abraham Polak en Bella Polak-Beem. Allen tussen de 41 en 56 jaar. Op 10 september 1944 worden de slachtoffers ‘door de S.D. van het bureau gehaald voor overbrenging naar Rotterdam’, vermeld het handgeschreven politierapport uit 1944. De joodse slachtoffers zijn vermoord tussen eind maart en augustus 1944 in Auschwitz. Abraham sterft op 21 april 1945 in Czernowitz (nu in Ukraïne). Emma gaat na Rotterdam via Kamp Westerbork naar Ravensbrück en krijgt daar kampnummer 66811. In Ravensbrück is Emma overleden op 6 maart 1945. Het oorlogsdagboek vermeldt op 25 mei 1945, wanneer de directeur levend terug is uit Dachau: “De post komt met stapels tegelijk binnen uit alle delen van het land. Nog niets bekend over Mej. Emmy van Dillewijn.”
Thuis bij Zandbergen
Mulock Houwer, die als weeskind opgroeit bij Zandbergen en al voor de oorlog de directeur van Zandbergen is, overleeft de kampen Natzweiler en Dachau en keert medio mei 1945 terug naar Zandbergen. Zijn vriend en mede-arrestant Cornelis Sisselaar overleeft deze kampen niet. Op 5 mei 1945, als de meidengroep van het Treekerbergje nog in de Rembrandtschool verblijft door de vordering van hun huis, wordt het Duits-joodse meisje Elfriede Ingenkamp dodelijk getroffen door een kogel. Lees meer over 140 jaar geschiedenis van Zandbergen in het boek ‘Thuis bij Zandbergen‘.
