Herdenkingsstenen pad
3. Edisonstraat 65
hier woonde ARIËN ADRIANUS GORTER
vermoord in Amersfoort op 23-04-1945
Ariën Adrianus (Rien) Gorter wordt geboren in Amersfoort op 23-1-1925, zoon van Klaas Gorter en Johanna Elisabeth Hogendoorn. Zijn zusje Jeannette Catharina (Nettie) is ruim vier jaar jonger. Riens ouders zijn in 1924 vanuit Hilversum naar Amersfoort verhuisd, in Amersfoort wonen ze op verschillende adressen vóór ze zich vestigen op Edisonstraat 65. Vader Klaas is sergeant bij de infanterie. Als hij op 12 september 1934 overlijdt, is Rien pas negen jaar. Zijn moeder blijft achter met twee jonge kinderen. Om haar pensioen aan te vullen verhuurt zij kamers in het huis aan de Edisonstraat. Ook verkoopt ze groenten die ze in haar grote achtertuin kweekt. Na de lagere school gaat Rien naar de hbs. Hij is heel muzikaal, speelt piano en heeft een eigen bandje. Bovendien tekent hij erg goed.
Ariën Adrianus (Rien) Gorter
Samenwerken in de illegaliteit
Rien is dik bevriend met Nico Waalewijn van nr. 69 en ook Riens moeder komt vaak bij het gezin Waalewijn over de vloer. Samen met Nico raakt Rien betrokken bij het verzet. Onder het huis heeft Rien een radiootje waarmee hij berichten kan doorgeven. Er zou ook tussen de huizen van Rien en Nico een ondergrondse verbinding hebben bestaan. Over zijn activiteiten voor het verzet laat Rien niet veel los. Hoe minder de familie weet hoe beter: “Als ze mij pakken, kunnen jullie in elk geval niets zeggen.”
Kamp Amersfoort is al bevrijd
Als Rien en Nico op 20 april 1945 in opdracht van Rinus van ’t Eind bezig zijn met het tellen van Duitse troepenbewegingen aan de Dorresteinsesteeg worden ze door een Nederlandse collaborateur gearresteerd. Het einde van de oorlog is dan al nabij, Kamp Amersfoort is zelfs één dag eerder al bevrijd. Rien en Nico worden opgepakt en weggevoerd naar villa ’t Huys te Kalkwegh aan Laan 1914. Daar vallen zij in handen van de fanatieke SD-er Ludwig Heinemann, die in het oosten van het land bekend is komen te staan als het beest van Zutphen. Ze worden in de kelder opgesloten, waar zich dan al de NSB-er G.N. van Asperen bevindt. Hij zit daar omdat hij weigerde namen van politiemensen die met de illegaliteit samenwerken te noemen. Hij wordt mishandeld en ook Nico en Rien hebben het zwaar te verduren. Volgens van Asperen zouden zij onder hevige druk uiteindelijk de naam van hun opdrachtgever, Rinus van ’t Eind, hebben gegeven. Gedurende diezelfde nacht worden vader en zoon Van ‘t Eind opgepakt, mishandeld en ook in de kelder gegooid.
Op bevel gefusilleerd
In de vroege ochtend komen er nog twee gevangenen bij, Petrus Josephus Rogaar en Gerrit Jonkman. Zij hebben niets met de zaak van de andere vier te maken. De zeven gevangenen doen gezamenlijk nog een poging om uit te breken, doch dit wordt ontdekt en de bewaking wordt daarna verscherpt. In de middag van 22 april wordt Van Asperen vrijgelaten. Op 23 april worden de andere zes gevangenen zonder vorm van proces op bevel van Heinemann en in zijn aanwezigheid gefusilleerd en in de tuin van de villa begraven. Op 4 mei worden zij voorlopig herbegraven op een plek in Kamp Amersfoort. Uiteindelijk krijgen alle zes slachtoffers een laatste rustplaats op de begraafplaats Rusthof. Riens naam staat vermeld op het monument ‘Rustenburg’ in Amersfoort.
Na de oorlog
Riens moeder is, na het grote verdriet om het verlies van haar zoon, bovenop het verlies van haar echtgenoot, toch weer in staat haar leven op te pakken. Trouw verzorgde ze tot op hoge leeftijd het graf van haar zoon. Die zorg is door haar kleindochter, dochter van Riens zusje Nettie, overgenomen.
Heinemann vlucht na de oorlog naar Duitsland. Daar wordt hij in maart 1946 aangehouden en aan Nederland uitgeleverd. Hij wordt verantwoordelijk geacht voor 40 moorden. Hij wordt ter dood veroordeeld en in februari 1947 geëxecuteerd.
Met dank aan de familie en Leny Kluit-Waalewijn voor het delen van de familiegeschiedenis en de foto’s.
